بررسی مزیت نسبی تولید وتجارت گیاهان دارویی منتخب

مزیت نسبی یکی از معیارهای مهم جهت برنامه ریزی تولید، صادرات و واردات است و به معنای توانایی یک کشور یا یک منطقه در تولید یک یا چند کالا با هدف هزینه کمتر می باشد. این تحقیق به بررسی وجود یا نبود مزیت نسبی تولید و صادرات گیاهان دارویی (رازیانه، شیرین بیان، زیره سبز و توتون) ایران و روند تغییرات آن طی دوره زمانی (2008-1996) و همچنین به بررسی درجه رقابتی (مزیت نسبی) گیاهان دارویی در بین کشورهای عمده صادرکننده جهان در طی دوره فوق می پردازد. برای این منظور از داده های موجود در پژوهشکده وزارت بازرگانی، همچنین سایت سازمان خواروبارجهانی (fao)، آمارهای جهاد کشاورزی و آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران استفاده شده است. مزیت نسبی تولید این گیاهان را در استان های با بالاترین سطح زیرکشت در سال 1389 مورد بررسی قرار گرفت که بجز گیاه دارویی شیرین بیان که در کشور به صورت خودرو می باشد و کشت نمی شود، با استفاده از شاخص drc محاسبه گردید. همچنین مزیت نسبی صادراتی گیاهان دارویی مورد مطالعه با بکارگیری شاخص های تجاری از معیار مزیت نسبی آشکارشده (rca) و شکل متقارن شده آن (rsca) طی دوره 2008-1996 برای ایران و نیز جایگاه رقابتی ایران بین کشورهای عمده صادرکننده گیاهان دارویی مورد مطالعه در دوره مورد بررسی محاسبه گردید. بررسی ها نشان می دهد که استان های مورد مطالعه دارای مزیت نسبی تولیدی در تولید این گیاهان می باشد و نیز برای گیاه زیره سبز کشورهای ایران، ترکیه، سوریه، سنگاپور، جمهوری چک و هند دارای مزیت نسبی آشکارشده هستند و کشور هند و هلند و آلمان دارای رشد صادراتی افزایشی می باشند. در ارتباط با گیاه شیرین بیان بررسی ها نشان داد که ایران در صادرات این گیاه دارای مزیت نسبی تجاری نمی باشد در حالی که کشور ایتالیا دارای مزیت نسبی تجاری بالایی در صادرات شیرین بیان است. همچنین گیاه توتون در ایران با داشتن مقام 27 جهانی در سال 2005 دارای مزیت نسبی صادراتی نمی باشد و در انتها صادرات رازیانه هم نیز در ایران دارای مزیت نسبی نمی باشد. بنابراین حمایت دولت از تولیدکنندگان جهت افزایش تولید آن-ها مفید و موثر بوده و ادامه این سیاست جهت تشویق دیگر تولیدکنندگان به کشت گیاهان دارویی در مناطق مورد نظر می شود و حمایت دولت از صادرکنندگان در صادرات زیره سبز و در سال های اخیر شیرین بیان تحت تأثیر قرار داده است ولی در مورد دومحصول دیگر به دلیل عدم مزیت نسبی صادراتی می توان این حمایت را به سایر بخش های کشاورزی منعکس کرد، تا ارزآوری بیشتری در این بخش داشته باشیم.